فرمالیسم هنری در سینما و معماری

نوشته شده توسط:میثم مطلق در معماری » مقالات معماری | ۰۳ آذر ۱۳۹۱ - ۱۵:۲۵ | ۱۰ دیدگاه

در میان فیلمسازانی که توجه ویژه‌ای به مقوله معماری دارند، این بار ‌سراغ یک فیلمساز ایرانی از نسل گذشته می‌رویم که آن‌چنان که باید میان مخاطبان عمومی‌ سینما شناخته شده نیست اما سبک ویژه او در سینما آن‌قدر از منظر فلسفی مورد توجه است که دریغ است از او و سینمایش یاد نکنیم. محمدرضا اصلانی، جزء‌ فیلمسازانی که به‌زعم من باید از او در باب معماری، نقاشی و اساسا محمل‌های بروز و ظهور فرم‌های قابل کشف کنجکاوانه صحبت کرد. محمدرضا اصلانی تعداد قابل‌توجهی فیلم مستند و نیز 2 فیلم سینمایی داستانی ساخته است.

او این اواخر فیلم آتش سبز را ساخت که بسیاری از منتقدان - از سر ناشناختن فرم ذهنی او - به او تاختند که البته ارزش‌های فیلمش به مرور درک خواهد شد. محمدرضا اصلانی در تمامی آثارش توجه ویژه‌ای به فرم و زبان دارد؛ زبان به معنای خاستگاه و دستگاه اندیشه‌ای‌ که بر فرم بیانی مولف استوار می‌شود؛ از این رو باید رهایی از سینمای کلاسیک را در فیلم‌های او جست‌وجو کرد.
برای مثال همواره در آثارش دوربین فیلمبرداری به‌عنوان کاراکتری که باید سوژه را کشف کند دیده می‌شود، نه به‌عنوان یک منظریاب که از پیش واضح است باید چه کند. شاید بهترین نمونه چنین رفتاری با دوربین فیلمبرداری، مجموعه فیلم مستند «غبار نور» باشد که حدود 15سال پیش از تلویزیون پخش می‌شد یا فیلم «جام حسنلو» و بسیاری آثار دیگرش، یا حتی مجموعه «شعر بسیار گمنام» او که در دهه40 منتشر شده و نامش بر تفاضل دو مغرب است.
اما این‌ها چه ارتباطی با معماری دارند؟ ارتباط محمدرضا اصلانی با معماری ارتباطی ارگانیک میان تاریخ ذهنی فیلمساز و تاریخ عینی نیوتنی است. به‌این معنا که او معنایی را از تاریخ می‌طلبد که حاوی نشانه‌شناسی زبانی-اندیشه‌ای است، نه آن‌چه صرفا به شهادت تاریخ روایت می‌شود. به همین جهت معماری و سبک‌های گذشته در آثار او بیش از آن‌که دیده یا روایت شوند، کشف می‌شوند. از میان سازه‌های کهن، نمادهای امروزین مورد کشف قرار می‌گیرد و البته معرفت به‌معنی صوفیانه‌اش هم در این راه به مدد او می‌آید. شاید بتوان برخی راهکارهای او در برخورد با مقوله فلسفه و از جمله زمان را در تئوری‌های‌ «هانری برگسون» جست‌وجو کرد؛ همان قدر غریب و دور از تفکر کلاسیک که درام در آثار او از تجربه کلاسیک رها می‌شود و به فرم‌های نقادانه امروزی و پیشنهادهای زبانی نوین می‌انجامد. سازه‌های معمارانه هم در آثار اصلانی مورد کنکاش زبانی قرار می‌گیرند، دارای شخصیت منحصر به خود سازه می‌شوند و سازه به‌عنوان یک کاراکتر قابل بررسی در آثار او دیده می‌شود، نه مفهومی در اختیار انسان، بلکه انسان در اختیار معرفتی قرار می‌گیرد که از دل معماری خارج می‌شود. معماری در آثار اصلانی ابتدا مقوله‌ای‌ دارای نفس است؛ حیات دارد و قرار نیست معرف یک تاریخ آزموده باشد، بلکه قرار است تاریخ بسازد. بنابراین مواجهه‌اش با تاریخ حتی اگر به‌ظاهر نوستالژیک باشد اما پست‌مدرن است؛ نه این‌که صرفا هجو نوستالژی و تاریخ باشد، بلکه تشخص نوینی به تاریخ و نوستالژی می‌دهد. از این‌رو مقوله فرم، هم در دکوپاژ آثار اصلانی و هم در فیلمبرداری و قاب‌بندی و هم در چینش سازه‌ها حرف نخست را می‌زند. شاید برای همین است که فرم‌های آشنای مخاطب عمومی را به مخاطره می‌افکند و هراس مخاطب را از مواجهه با دنیای نوین سازه‌ها و تاریخی که تاریخ نیست، بلکه شناخت و کشف است، برمی‌سازد.
به گمانم اگر مخاطب این یادداشت، یک‌بار دیگر فیلم «آتش سبز» – اثر اخیر او– را ببیند به درستی متوجه منظور این حرف شود. آن‌چه مسلم است این‌که معماری در فیلم او مانند موسیقیدانی که در حال کشف نت یا شاعری که در حال کشف کلمه است، زبان باز کرده و خود را عیان می‌کند و نشانه‌شناسی صوفیانه معماری هم قطعا به مدد دریافت تصوفی از جهان به کار چنین رویکردی می‌آید. چه، منظر تصوفی همان کشف ناپیداهاست که در صورت کشف بدل به امری نوین می‌شود حتی اگر پیش‌تر هم در تاریخ ذکر شده باشد.

مطالب مرتبط:

هنر، شناسه یک شهر است

نظرات
ارسال نظر

محمدرضا
- ۱۳۹۲/۱۲/۰۵ - ۱۴:۱۹:۳۲
عالی! درود بر اصلانی فرم گرا
manicure
- ۱۳۹۶/۰۱/۱۹ - ۱۲:۲۹:۵۶
Hello my friend! I wish to say that this article is amazing,
nice written and include almost all vital infos. I'd like
to peer extra posts like this .
manicure
- ۱۳۹۶/۰۱/۱۹ - ۱۸:۴۰:۵۴
This article is truly a fastidious one it assists new internet people, who are wishing
for blogging.
Rosemarie
- ۱۳۹۶/۰۲/۱۶ - ۰۴:۲۹:۵۲
Hi i am kavin, its my first time to commenting anyplace, when i read this article i
thought i could also create comment due to this good piece of writing.
georginawaldon.hatenablog.com
- ۱۳۹۶/۰۵/۰۹ - ۰۲:۳۴:۵۷
Your way of explaining all in this paragraph is in fact fastidious, all be
able to simply understand it, Thanks a lot.
https://maliamering.jimdo.com/
- ۱۳۹۶/۰۵/۰۹ - ۱۰:۵۹:۳۳
I am sure this paragraph has touched all the internet visitors, its really really
fastidious article on building up new web site.
How do you strengthen your Achilles tendon?
- ۱۳۹۶/۰۵/۰۹ - ۱۳:۴۳:۵۷
If you want to improve your know-how simply keep visiting this web page and be updated with the hottest
news posted here.
plaza.rakuten.co.jp
- ۱۳۹۶/۰۵/۰۹ - ۱۸:۳۴:۱۱
At this moment I am going to do my breakfast, later than having my
breakfast coming yet again to read other news.
Can you increase your height by stretching?
- ۱۳۹۶/۰۵/۳۱ - ۱۲:۳۷:۰۰
Hello there! I know this is kinda off topic but I was wondering which blog platform are you using for
this website? I'm getting sick and tired of
Wordpress because I've had issues with hackers and I'm looking at options for
another platform. I would be great if you could point me in the direction of a good platform.
Katharina
- ۱۳۹۶/۰۶/۱۵ - ۱۸:۱۵:۲۳
This post is worth everyone's attention. How can I find out more? http://exonal.com/index.php/en/component/k2/itemlist/user/70919