مدرنیسم به روش رم کولهاس

نوشته شده توسط:میثم مطلق در معماری » معماری جهان | ۰۴ آذر ۱۳۹۱ - ۱۴:۳۴ | ۷ دیدگاه

سال 1988، هفت معمار (برنارد چومی، فرانک گه‌ری، پیتر آیزنمن، ولف پریکس، زاها حدید، دانیل لیبسکیند و رم کولهاس) در موزه هنرهای معاصر نیویورک نمایشگاهی برپاکردند به نام «دیکانستراکتیویست آرکیتکتچر». دانیل لیبسکیند در حاشیه این نمایشگاه در مصاحبه‌ای می‌گوید: «ما در یک وضعیت آستانه‌ای قرار داریم، سرآغازی که می‌گوید مدرنیسم واقعا چیست، ما به‌انتهای مدرنیسم، آن‌گونه که پست‌مدرنیسم ادعا می‌کند نرسیده‌ایم. آن‌چه در آینده اتفاق خواهد افتاد بازگشتی خواهد بود به عمیق‌ترین پی‌آیندهای مدرنیزاسیون

اشاره به «بازگشت» 15سال بعد در مواضع یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در آن نمایشگاه دوباره آشکار می‌شود. این بار اما در کنفرانس «وضعیت معماری در آستانه قرن بیست‌و‌یکم»، کنفرانسی که در سال‌2003 در دانشگاه کلمبیا برگزار شد. برنارد چومی در مراسم افتتاح کنفرانس به سال‌های آغازین قرن بیستم، سال‌های 1909 و 1912 اشاره می‌کند؛ سال‌هایی که به گمان او - و به گواه تاریخ - کاملا تحت‌تاثیر مانیفست‌های پرشور صورت‌بندی شده‌اند و با فروپاشی این مانیفست‌ها؛ «امروز در آغاز قرن بیست‌و‌یکم اگر شما از خودتان بپرسید زمانه به‌دنبال چیست، خواهید گفت دوره بازگشت همان ارزش‌هاست؛ خانواده، مذهب، دولت و ملی‌گرایی، ارزش‌هایی که به نظر فروریخته بودند».
هستی‌شناسی رم کولهاس در قامت یکی از تاثیرگذارترین‌های جریان اواخر دهه60 که در اروپا شکل گرفت و در دهه‌های70 و 80 ضمن نهادسازی به غور عمیق در نظریه معماری و عملا بازنویسی آن پرداخت و در دهه90 توانست وارد بازار حرفه‌ای معماری شود، نیز بر قرار ایده بازگشت قابل تدقیق است؛ بازگشتی که مدرنیسم ‌- به‌عنوان مهم‌ترین مولفه محل نزاع طی 40سال اخیر ـ هسته اصلی‌اش را شکل می‌دهد؛ اما چگونه بازگشتی؟ از کدام رویکرد به کدام رویکرد؟
دهه 70، دهه زوال و تباهی اصلیت، نبوغ هنری، دست‌ساخت‌های خبرگان هنری، رهایی از وسایل تثبیت‌شده بیان و تصور قدسیت شیء هنری است، نوعی بازگشت به ارزش‌های سوررئالیستی دهه 1910 که مخصوصا در «حاضر و آماده‌های» مارسل دوشان تبلور می‌یابند و مصداقی از وضعیت در حال تغییر ساخت و تجربه هنر در دوران صنعتی را تدوین می‌کنند، این تلاش‌ها در معماری نیز به گواه کیت نس‌بیت در آثار معمارانی همچون الدو رسی، برنارد چومی و رم کولهاس پیگیری شدند.
در کنار این بازگشت که در مواجهه با چگونگی حدوث شیء معمارانه صورت‌بندی می‌شود، آن‌چه بیش از اندازه رم کولهاس را از هم‌عصرانش متمایز می‌سازد چگونگی تعامل او با شهر است، در حوزه شهری نیز رم کولهاس موید تام و تمام بازگشت است، دهه‌60 میلادی با چاپ کتاب «مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی» نوشته جین جیکوبز آغاز می‌شود. او در این کتاب با پافشاری بر این گزاره که برنامه‌ریزی مدرن قادر به پیش‌بینی نتایج حاصل از مدرنیته و طبیعتا مدرنیزاسیون نیست ضمن رد ریشه‌ای آرا و نظریات مدرنیست‌هایی همچون لوکوربوزیه و ابنزر‌ها وارد در حوزه شهری بر ضرورت تجدید‌نظر در الگوهای طراحی و برنامه‌ریزی مواجه با شهر تاکید می‌کند. به‌دنبال این کتاب، نقد شهر مدرن بر چهار گرایش عمده شکل می‌گیرد:
1- نوسنتگرایان کلاسیک‌مآب اروپایی همچون الدو رسی و لئون و راب کریر که بر بازسازی‌های مسلکی بزرگ مقیاس با بن‌مایه‌ای اتوپیایی متمسک می‌شوند.
2- زمینه یا بسترگرایانی همچون توماس شوماخر که عملا تلاششان را بر متناسب‌سازی با شرایط موجود متمرکز می‌سازند.
3- پوپولیست‌های بدبینی همچون رابرت ونتوری و دنیس اسکات براون که بعدها پست‌مدرن خوانده شدند و با کتاب از «لاس‌وگاس بیاموزیم» ضمن تمرکز بر گذشته، بر محلی‌گرایی و رهاشدن از قیود بسته و دوتایی و سیاه‌ سفید مدرنیسم تاکید کردند.
4- رم کولهاس که بر خلاف جو رایج و سه گرایش پیش‌گفته روی مفاهیمی چون ظهور مجدد منهتنیسم، تفوق شبکه بر توپوگرافی که بیانگر تفوق ساختار روانی بر واقعیت است و استیلای بر طبیعت تاکید می‌کند. منهتن مورد اشاره رم کولهاس دفاع از مدرنیسمی است که او خواهان بازگشت به آن است، نه مدرنیسم واقعا به‌اجرا درآمده موجود. چرا که او وضعیت موجود را باقی‌مانده آن چیزی می‌داند که روزی غرب آن را پیشرفت می‌خواند. کولهاس برآیند آموزشی اروپایی- امریکایی است. او در سال‌1968 وارد‌ مدرسه AA در لندن شد و پس از آن برای ادامه تحصیل در سال‌1972 به کرنل در نیویورک رفت. به‌دنبال این زمینه است که پس از تثبیت شهر به‌مثابه ماشین پیچیده اجتماعی، مفاهیمی همچون عظمت و تراکم را متاثر از برنامه‌ریزی شهری امریکایی با پادسنتزی از نگره‌های پیش‌آمده اروپایی سامان معمارانه می‌دهد، او با تدوین شهر ژنریک بر موجودیت کم‌و‌بیش غیر‌قابل‌تغییر کلان واقعیت پذیرفته شده‌ای به نام شهر موجود ـ و غالبا اروپایی ـ صحه می‌گذارد و ضمن ارائه تعریفی اجتماعی از مفهوم ـ از نظر تاریخی مکانیکی ـ تراکم نشان می‌دهد ساختمان‌ها شکل خود را نه به‌واسطه اصالت کارکردشان که به‌واسطه مقیاس‌شان و نقشی که در شهر ایفا می‌کنند پیدا خواهند کرد، او نشان می‌دهد که از طریق دستکاری ماهرانه در مقیاس، معماری در موضعی تدقیق می‌شود که نهایتا بتواند به اجتماعی خدمت کند که به‌وسیله فرهنگ جمعی تعریف شود، معماری در این رویکرد صرفا وسیله عمومیت دادن است و این‌گونه است که معماری و شهرسازی کولهاس بر مدار مفهوم عظمت در افق یکدیگر همدست و همراستا و همتراز می‌شود، چرا که عظمت در جامعه اتمیزه شده و شخصی، امکانی است برای بازآرایی و سازمان‌دهی مجدد جهانی اجتماعی درون شهر؛ عملا شهری است درون شهر. عظمت نه‌تنها پتانسیلی است برای بازسازی کلیت‌های از دست رفته که تلاشی است برای احیای امر واقع. ابداع مجدد امر جمعی و فراهم آوردن امکان حدوث با‌هم‌بودگی حداکثری، کلان‌سازه‌های تحت‌شمول عظمت در شهرهایی که خیابان صرفا یک نام و عنصر سازمانی در ساختار کلی شهر است، کارکرد خیابان و میدان را بازی می‌کند و این‌گونه‌شناسی از کلان‌سازه‌های شهری نه‌تنها بازگشت به ایده‌های متهورانه، خوشنوا و متعهدانه فوتوریستی سنت الیاست، بلکه با تزریق شدن در شهر در قامت زندگی اثری عظیم در دل شهر موجود، بازگشت به شهری است که جین جیکوبز در کتابش به‌دنبال آن می‌گشت؛ شهری عمیقا شهری شده.
جز این‌ها رم کولهاس با این رویکرد صورتی از عمل معماری را شکل می‌دهد که در یک بازگشت تاریخی تنها در روح شهری آثار برامانته، میکل آنژ، برنینی و برامانته قابل مشاهده است؛ تحت‌شمول آوردن مرزهای شهرسازی توسط معماری و البته باید یادآور شد که تمامی این بزرگان خود در دوره‌ای می‌زیسته‌اند که مردم در شرف تجربه زندگی مدرن بوده‌اند و مدرنیته در بسط وسیع و سه‌گانه تاریخی‌اش در حال نضج گرفتن در اولین پرداخت‌هایش بوده است.
جدا از تعاملات شهری برای مواجهه با اثر معمارانه رم کولهاس باید ایده بازگشت را ثقل تحلیل قرار داد، نوعی کنجکاوی عتیقه‌شناسانه روی دریافت دوباره مدرنیسم از دل خرابه‌های به‌جای مانده از مواجهه نه‌چندان انتقادی مدرنیته و مدرنیزاسیون. شاید از همین روست که رم کولهاس خود را ماشین انتقاد می‌خواند. امکان ارائه تحلیل اما در گرو بازگشت درون همین متن است: ساختار روانی، قلمروهای جدا، برنامه و پیچیدگی شاید تاثیرگذارترین مفاهیمی باشند که بتوانند در خدمت تحلیل معماری رم کولهاس قرار گیرند و البته باید پذیرفت رویکرد وی در استفاده از این مفاهیم، بافت کثرت‌گرای بی‌شماری است متشکل از علم، اخلاقیات، زیبایی‌شناسی، فلسفه، خرد؛ نوعی وحدت گشوده. بر قوام چنین چینشی است که او خود را از فلسفه‌های کارتزینی به سبب متصلب و رخنه‌ناپذیری‌اش دور می‌کند، جلوه‌های افراطی خرد کاذب را کاهش داده و وظایف اخلاقی آن را کنار می‌نهد و آرام‌آرام از آن مبنای دکارتی منضبط به نظم باستانی ذهن خارج و به دنیای ناخودآگاه مبنا، زیست‌مایه‌خواه و تمنامحور فرویدی وارد می‌شود، دنیایی که در آن نیروهای خرد عرصه را به تمنیات ریشه‌دار واگذار کرده‌اند، از این رهگذر است که رم کولهاس معماری را وارد ماجرا- در گفتمانی سوررئالیستی - می‌کند و حین غوطه خوردن برای یافت چیزی تازه، به ماجراجویی در لایه‌های سیال زبان می‌پردازد. این زبان وقتی مهندسی می‌شود به هندسه‌ای نادر می‌انجامد - چرا که واقعیت امروزه آنچنان پیچیده است که فهمش به‌ندرت حادث می‌شود ‌- که به ناگاه و شاید از سر اتفاق متجسد شده است و بر این قرار از کارکردگرایی عقلانی به کلیت‌های انعطاف‌پذیری اجراکننده فضاکنش‌ها می‌رسد، تا فرم و کارکرد به عوض طرد و تقابل، متشکله یکدیگر شوند که این نیز بازگشتی است به اصل روایت مدرنیسم که سال‌ها تحت‌عنوان فرم از کارکرد تبعیت می‌کند مخدوش شده بود: ساختمان، ارگانیسمی کارکردی است که در آن فرم و کارکرد تشکیل‌دهنده زندگی به منزله یک کل منسجم‌اند. این اشیا خود‌انگیخته صنعتی بر قوام آن‌چه پیش از این بدان اشاره رفت در کار بازنمایی رخداد نیستند، این‌ها خود رخدادند و این نیز تبلور سوررئالیسم در پرداختی ساختارگراست که برقرار آن خوانش معمول اشیا تغییر می‌کند.
رم کولهاس که با امتناع از اصول سبک‌شناختی و فرهنگی، عملا برنامه را بر معماری تفوق داده است، این عنصر را نیز در یک رویکرد سورئالیستی ساختارگرایی وارد فرآیند طراحی می‌کند، برنامه‌های بنا، فضا اشغال می‌کنند، حجم‌ها شکل می‌گیرند، الزامات فنی بستر رعایت می‌شوند و نهایتا ترکیب ساختاری این احجام برنامه‌ریزی شده در فرمی باز، ناتمام و پرابهام شکل می‌گیرد، فرمی به‌لحاظ روایی در تعلیق که فاقد هر نوع وجه آرمانی است و گام قطعی را به ‌سمت واقعیت - در سطح عام پذیرفته شده - برنداشته و به خود خودآگاهی نرسیده و نتوانسته مرز بین آن با غیر‌خود و پیرامون را تعیین کند. بدین‌طریق ناخودآگاه فرویدی هندسی‌سازی می‌شود، بعد حقیقی وجود معماری آشکار می‌شود و همه چیز به سطح سحرآمیز تجربه پس می‌نشیند تا باز هم بازگشتی تحریر شود به زیبایی‌شناسی مد‌نظر فروید در قامت یکی از واضعان وضعیت مدرن. بر سریر آن‌چه رفت هر ‌چه رم کولهاس می‌سازد ممکن است حتی تا سرحد بی‌معنایی، بی‌تفاوتی و بی‌ایده‌ای پیش رود اما بی‌شک از نظر نوع مواجهه با مدرنیسم چه در قامت ارائه تحریری نو از آن به سبب اصالت‌خواهی جهانی‌اش قابل‌دفاع و تقدیر است.

مطالب مرتبط:

نظرات
ارسال نظر

manicure
- ۱۳۹۶/۰۱/۱۹ - ۱۴:۱۵:۱۷
Superb blog! Do you have any suggestions for aspiring writers?
I'm planning to start my own site soon but I'm a little lost on everything.
Would you recommend starting with a free platform like Wordpress or go for a paid option? There are so many choices out there
that I'm completely overwhelmed .. Any recommendations?
Bless you!
roymethven.hatenablog.com
- ۱۳۹۶/۰۲/۲۸ - ۱۹:۴۹:۵۴
Appreciating the dedication you put into your website and in depth information you offer.
It's great to come across a blog every once in a
while that isn't the same outdated rehashed information. Wonderful read!
I've bookmarked your site and I'm adding your RSS feeds to my Google account.
foot pain after sitting
- ۱۳۹۶/۰۳/۳۱ - ۱۱:۲۳:۳۶
Hello, Neat post. There's an issue with your web site in internet
explorer, may check this? IE still is the marketplace chief and
a huge part of other folks will pass over your magnificent writing because
of this problem.
foot pain icd 10
- ۱۳۹۶/۰۴/۰۳ - ۱۹:۲۲:۲۴
Hello very cool website!! Man .. Excellent .. Superb ..
I'll bookmark your site and take the feeds also?

I'm satisfied to seek out a lot of helpful info here in the post, we need work out extra strategies in this regard, thanks for sharing.
. . . . .
foot pain big toe joint
- ۱۳۹۶/۰۴/۱۳ - ۱۲:۵۶:۴۷
Good day very cool site!! Man .. Beautiful .. Superb ..

I will bookmark your website and take the feeds also?

I am satisfied to seek out so many helpful information here in the put up, we need work
out extra strategies on this regard, thank you for sharing.
. . . . .
What makes you grow taller during puberty?
- ۱۳۹۶/۰۵/۰۷ - ۰۸:۰۰:۱۱
Do you have a spam problem on this site; I also am a blogger, and I was wondering your
situation; many of us have developed some nice methods and we are looking to exchange solutions with other folks,
why not shoot me an email if interested.
Madonna
- ۱۳۹۶/۰۶/۱۶ - ۰۴:۵۳:۴۲
This is very interesting, You are a very skilled blogger.
I have joined your feed and look forward to seeking more
of your wonderful post. Also, I've shared your web site in my social networks! http://dastyle.cv.ua/component/k2/itemlist/user/236765.html