در ادامه مرور تحولات تاریخی تهران، گروه خط11 این بار به مقطعی از زمان رسیده که تهران نخستین قدمها را برای تبدیل شدن به یک کلانشهر تمامعیار در قرنبیستم برمیدارد؛ دورهای مقارن با سالهای پایانی سلطنت پادشاهان قاجاری و آغاز دوره تحول پهلوی اول؛ دورهای که آزمون و خطاها و نخستین تجربههای معماران ایرانی از مواجهه با مدرنیسم در قالب سبکهای نوی معماری، در تهران ظهور و بروز پیدا کرد.
بهدنبال سفر شاهان قاجار بهویژه ناصرالدینشاه به اروپا علاقه آنان به ساخت بناهایی مشابه آنچه در فرنگ دیده بودند، زیاد شد و پس از آن معماران ایرانی با بهرهگیری از تصویر کارتپستالهایی که شاهان قاجار از بناهای اروپایی به ایران آورده بودند، بناهایی را احداث کردند که نشانگر تلفیقی از معماری کهن ایران و معماری مدرن اروپایی بود. بهویژه در دوره امیرکبیر، نخستوزیر اصلاحطلب دربار قاجار با نگرشهای جدید، تحولاتی در سیمای شهر تهران بهوجود آورد، از جمله میتوان به ساماندهی میدان ارگ و احداث میدان توپخانه و بناهای جدید اشاره کرد.
اختراع ماشین و احداث کارخانهها، تولید انبوه و بهدنبال آن تولید مواد و مصالح جدید ساختمانی از جمله آهن را بهدنبال داشت که با تولید آهن بهطور انبوه، معماران از این ماده جدید در ساختوساز و احداث بناها استفاده کردند.
این اتفاقات باعث شدند که معماری ایران با سرعتی هر چه تمامتر بهسوی معماری مدرن حرکت کند و شهر تهران تغییراتی اساسی را در طول عمر خود تجربه کند.
اما دودمان قاجار بیسروصدا و به چشم برهم زدنی منقرض شد. از بسیاری جهات مبارزهای در کار نبود. طرف مقابل رضاخان، احمدشاه قاجار؛ جوانکی ترسو و خودخواه و پولپرست بود که به میهنش علاقهای نداشت. سالها تن آسایی در فرنگ، از او مردی بزدل ساخته بود. رضاخان درست بهموقع آمده بود و آنچه را مردم طی 20سال، در اواخر دوره دودمان قاجار، همواره میخواستند به آنها داده بود: حکومت مقتدر مرکزی، امنیت و وحدت کشور.
رضاشاه در اسفند1299 خورشیدی با کودتای نظامی به جایگاه قدرت سیاسی دست یافت. شاید اگر افکار مشروطهخواهی پایههای مشروعیت و اقتدار قاجاریه را سست نمیکرد، رضاشاه مانند بسیاری از بنیانگذاران سلسلههای دیگر، جز از راه خونریزی، هرگز نمیتوانست سلسله پیشین را واژگون کند.
وی پس از تحکیم و تثبیت موقعیت سلطنت خود، نخستین اصلاحات خود را از شهر تهران شروع کرد. روند گسترش شهر تهران از سال 1308 شمسی شروع شد. نخست بر مبنای نقشهای که از سوی شهرداری آن روز تهران تهیه شده بود، یک کیلومتر بر وسعت شهر تهران افزوده شد. چهارگانه تهران از سمت شمال به خیابان شهرضا (خیابان انقلاب کنونی)، از جنوب به ایستگاه راهآهن، از جانب خاور به کارخانه جدید برق (میدان شهدا کنونی) و از باختر نیز به باغشاه محدود شد.
تخریب حصار تهران قدیم از 1311 ه.ش آغاز شد و در سالهای بعد خیابانهای عریض کمربندی جانشین حصار شدند. تهران در این دوران دارای مساحتی حدود 46کیلومترمربع و بهعبارتی 11برابر دوره فتحعلیشاه و 2.5برابر دوره ناصرالدینشاه بود.
در راستای گسترش شهر تهران که با تخریب دروازهها و پر کردن خندقها و برداشتن سایر آثار و برج و باروهای قدیم همراه بود، تهران بهتدریج هویت گذشته خود را از دست داد و در مسیر تازهای پیش رفت. خیابانها و میادین جدیدی احداث شد و ساختمانها با روشهای جدیدی که بیشتر تقلید از معماری کشورهای دیگر بودند، ساخته شدند.
سیفی قمی تفرشی، در کتاب پلیس خفیه ایران، قیافه شهر تهران را اینگونه تعریف میکند: «قیافه شهر تهران بهتدریج دگرگون میشد، در سال1310 میدان توپخانه و خیابان لالهزار را آسفالت کردند و شرکت بانوان در امور اجتماعی روزبهروز زیادتر میشد و میگویند در همین سال بود که پای زنان کمکم به رستورانها و کافهها باز شد و با چادر یا بیچادر در کنار مردان مینشستند. رضاشاه با سرکوبی مخالفان، مرکزیت نیرومندی به کشور داده بود و با قدرت در سراسر مملکت حکومت میکرد ولی آزادیهای فردی اندک اندک محدود میشد».
براساس طرح جدید تهران که توسط «وزارت داخله» تهیه شد، عملکردهای شهری جدید در هسته کهن شهر جای گرفت. ساختمانها و محله قدیمی ارگ تقریبا بهطور کامل تخریب شد و بهجای آنها عمارات جدید دولتی، نظیر کاخ دادگستری، وزارت دارایی و... ساخته شد. عمارت گلستان و شمسالعماره تنها بناهایی بودند که تخریب نشدند و بر جای ماندند.
ادامه مطلب را میتوانید در همشهری معماری شماره 14 بخوانید
نظرات
ارسال نظر
manicure
It is not my first time to pay a visit this website, i am browsing this website dailly and obtain fastidious data from here all the time.
manicure
all the time i used to read smaller articles which also
clear their motive, and that is also happening with this piece of writing which I am reading now.
manicure
Hmm it seems like your blog ate my first comment (it was super long) so I guess I'll just sum it up what I had written and
say, I'm thoroughly enjoying your blog. I as well am an aspiring blog
blogger but I'm still new to everything. Do you have any points for first-time blog writers?
I'd definitely appreciate it.
manicure
I really like reading through a post that will make people think.
Also, many thanks for allowing me to comment!
manicure
I’m not that much of a online reader to be
honest but your sites really nice, keep it up!
I'll go ahead and bookmark your site to come back in the future.
All the best
manicure
I get pleasure from, result in I found exactly what I used to be having a
look for. You have ended my 4 day lengthy hunt! God Bless you man.
Have a nice day. Bye
manicure
Hi there would you mind letting me know which hosting company you're utilizing?
I've loaded your blog in 3 completely different internet
browsers and I must say this blog loads a lot faster then most.
Can you suggest a good hosting provider at a reasonable price?
Thanks a lot, I appreciate it!
brittahotaki.jimdo.com
This piece of writing is actually a nice one it helps new internet viewers, who are wishing in favor of
blogging.
https://giuseppinalosch.wordpress.com
Hello! This is my first visit to your blog! We are a collection of volunteers and starting a
new initiative in a community in the same niche.
Your blog provided us useful information to work on. You have done a wonderful job!
wancanales.hatenablog.com
Hello There. I discovered your weblog using msn.
This is a really well written article. I will make sure
to bookmark it and come back to learn extra of your useful info.
Thank you for the post. I will definitely comeback.
http://theodore9carrillo2.snack.ws/prolonged-pain-after-hammertoe-surgery.html
The other day, while I was at work, my sister stole my iphone and tested to see if it can survive a twenty five foot drop, just so she can be a youtube sensation. My iPad is now destroyed and she has 83 views.
I know this is entirely off topic but I had to share it with someone!
Foot Complaints
Since the admin of this web page is working, no hesitation very soon it
will be well-known, due to its quality contents.
How do you treat a sore Achilles tendon?
When someone writes an post he/she keeps the thought
of a user in his/her brain that how a user can be aware of it.
Therefore that's why this paragraph is outstdanding.
Thanks!
Can better posture make you taller?
Everything wrote was very logical. But, what about
this? what if you were to write a awesome headline?
I am not suggesting your content isn't solid., however suppose you added a post title that grabbed folk's attention? I
mean تهران شهری که باید از نو شناخته شود is a little boring.
You ought to peek at Yahoo's front page and note how they create post
headlines to grab viewers to click. You might try adding a video or a
related pic or two to grab readers interested about
what you've got to say. Just my opinion, it would make
your posts a little livelier.
abhorrentvoodoo40.wordpress.com
My brother suggested I may like this website. He used to be entirely right.
This put up truly made my day. You can not consider simply how so much
time I had spent for this information! Thanks!
How do you get rid of Achilles tendonitis?
If some one needs to be updated with hottest technologies
therefore he must be pay a quick visit this site and be up to date everyday.
How long does it take to recover from Achilles injury?
Spot on with this write-up, I seriously think this website needs a lot more attention. I'll probably be back again to read more, thanks for the info!
animatedzero5068.soup.io
Hello! This is my 1st comment here so I just wanted to give a quick shout out and
tell you I genuinely enjoy reading through your articles.
Can you recommend any other blogs/websites/forums that
go over the same subjects? Thanks a lot!
What is limb lengthening surgery?
Hi would you mind letting me know which webhost you're using?
I've loaded your blog in 3 completely different web browsers and I must say this blog loads a lot quicker
then most. Can you suggest a good internet hosting
provider at a honest price? Cheers, I appreciate it!