دستور عمل بیست ویک

نوشته شده توسط:میثم مطلق در شهرسازی » مقالات شهرسازی | ۰۳ آذر ۱۳۹۱ - ۱۵:۲۹ | ۱ دیدگاه

ماهنامه همشهری معماری/معماری آنلاین/محمود رضایی

دستور کار 21، طرحی کلی و برنامه‌ای عملی برای توسعه پایدار در قرن حاضر است که مبانی آن در سال 1992 در «اجلاس زمین» در ریو مورد توافق 179 نفر از سران دولت‌ها قرار گرفت. این دستور کار سندی پرحجم مشتمل بر 40 فصل در چهار بخش است که این بخش‌ها موارد زیر را دربرمی‌گیرند: ابعاد اقتصادی و اجتماعی (فقر، الگوهای مصرف، جمعیت، بهداشت، سکونتگاه‌های بشری، محیط و توسعه)، حفظ و مدیریت منابع (جو، زمین، جنگل‌ها، بیابان‌ها، کوه‌ها، کشاورزی، گوناگونی زیستی، فن‌آوری زیستی، اقیانوس‌ها، مواد سمی خطرناک، زباله‌ها و مواد زائد جامد)، تقویت نقش گروه‌های عمده (زنان، کودکان، جوانان، سازمان‌های غیر‌دولتی، مقامات محلی، کارگران، تجار، صنعتگران، کشاورزان، دانشمندان و متخصصان)، ابزار اجرا (کمک مالی، انتقال فناوری، علم، آموزش، توانمندسازی، مؤسسات بین‌المللی، اقدامات قانونی، اطلاع‌رسانی و مدیریت توسعه محلی) بنابراین یکی از مهم‌ترین عناصر دستور کار 21، تقویت مدیریت‌های محلی به‌ویژه مدیریت شهری و شهرداری‌ها و حمایت از آنهاست.

شهرداری‌ها و به‌طور کلی مدیریت شهری محلی به‌دلیل وجهه مردم‌سالارانه‌تر و همچنین داشتن مسوولیت بیشتر و ملموس‌تر، نقش مهمی در اجرای موفق دستور کار 21 دارند. با نیم‌نگاهی به نیازهای اساسی زندگی از قبیل آب، مسکن، حمل و نقل، انرژی، مدیریت مواد زائد، بهداشت عمومی، هوا، غذا، خاک و زمین می‌توان دریافت رفع این نیازها بر عهده مقامات محلی است.
فصل پانزدهم دستور کار 21، مستقیما به مدیریت حوزه‌هایی که مقامات محلی نقش عمده و موثری را در آنها بر عهده دارند، مربوط می‌شود. فصل 28 دستور کار به اجرای دستور کار محلی 21 پرداخته و به منظور اجرای آن، ساختارهای جدید، استانداردها و برنامه‌هایی را برای اجرای توسعه پایدار در سطح محلی پیشنهاد کرده است. این تاکید از این روست که وجود مدیریت همسو و هم‌جهت با برنامه‌های توسعه پایدار، شاه‌کلید تحقق پایداری است. به همین دلیل جامعه مهندسان شهرساز ایران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات با هدف ایجاد زمینه انتقال تجربه در سطح بین‌المللی، یافتن ایده‌های جدید در خصوص مدیریت توسعه پایدار شهری و آشنایی با مباحث جدید در این زمینه همایش چهارروزه مدیریت توسعه پایدار شهری (USM 2010) را در محل دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات واقع در «دهکده دانش دوبی» از یک تا چهار دی ماه 1389 برگزار شد. در ادامه گزیده‌ای از مباحث این همایش با اشاره‌ای به بازدید‌های انجام‌شده، گفته می‌شود.
در این همایش چهارروزه که به همت گروه برنامه‌ریزی شهری و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات و همکاری جامعه مهندسان شهرساز ایران تشکیل شد، حدود 100 نفر از شهرداران، اعضای شوراهای اسلامی شهر، کارشناسان، صاحب‌نظران، اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان شهرسازی، معماری و عمران کشور‌های ایران و امارات در دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات شرکت داشتند. این همایش شامل موارد زیر بود: ارایه مقالات و سخنرانی، میزگرد و گفت‌وگو، نمایشگاه آثار معماری، نمایشگاه کتاب، بازدیدهای علمی، مراسم‌ اهدای جوایز مسابقه طراحی، رونمایی کتاب معماران برتر خاورمیانه سال 2010 و معرفی کتاب بعدی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی امارات برای انتشار.در مراسم سخنرانی این همایش درباره محورهای توسعه پایدار و مدیریت شهری بحث و ارایه مقالات صورت گرفت. در سه روز اول همایش سه بازدید علمی از پروژه‌های انجام شده یا در حال انجام در دوبی و ابوظبی انجام شد و کارشناسان و متخصصان داخلی و خارجی شرکت‌کننده در این همایش به تحلیل علمی این پروژه‌ها پرداختند.
در پایان روز چهارم همایش، اهدای جوایز برندگان مسابقه SRD 2010 (طراحی پایدار مسکونی) و از کتاب معماران برتر خاورمیانه (Top Architect) که با هماهنگی دانشگاه آزاد توسط (Universal Publisher) به چاپ رسیده، رونمایی شد. در این کتاب چند معمار و شرکت مهندس مشاور ایرانی در کنار معماران نام‌آشنای جهان کار خود را ارائه کرده و پروژه‌های خود را به نمایش گذارده‌اند.

گزیده سخنرانی‌های همایش
اولین سخنران همایش، دکتر مهیار عارفی دانشیار دانشگاه سین‌سیناتی آمریکا بود که به بحث واژه‌شناسی در دو وضعیت پایدار و ناپایدار پرداخت و از جمله واژه‌هایی نظیر مرکزیت تصمیم‌گیری، سکتورالیسم (بخش‌گرایی) برنامه‌ریزی مرکزی و طراحی متمرکز را متناسب با شرایط شهر ناپایدار و عدم تمرکز قدرت و تصمیم‌گیری، خود گردانی، سرمایه‌های اجتماعی، سازمان‌های غیر‌دولتی، کدهای هوشمند شهری به جای زونینگ، جامعه مدنی، حمل‌ونقل هوشمند، برنامه‌ریزی استراتژیک یا راهبردی به جای طرح جامع، دیدگاه دارایی‌بنیاد به جای دیدگاه نیازبنیاد را از ملزومات شهر پایدار دانست. سخنران دیگر دکتر احمدرضا یکانی‌فرد استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات بود که سخنرانی خود را با عنوان طرح‌های توسعه شهری در امارات متحده عربی ارائه کرد و در جمع‌بندی، مدیریت و برنامه‌ریزی در زمینه‌های زیر را لازمه مدیریت توسعه پایدار شهری در امارات متحده عربی دانست: تقویت مراکز همسایگی؛ احیای ناحیه تجاری مرکزی، تأمین مسکن شایسته و در استطاعت (Affordable housing)، تامین مسکن کارگران مهاجر، تامین خدمات اجتماعی، تدوین سیاست‌های چارچوبی کاربری زمین، تدوین سیاست‌های چارچوبی حمل و نقل، تدوین سیاست‌های چارچوبی فضای باز، تدوین سیاست‌های چارچوبی مرکز شهر، تدوین سیاست‌های چارچوبی محیطی.
سخنران بعدی مهندس احمد سعیدنیا شهرساز پیشکسوت و استاد بازنشسته دانشگاه تهران بود که به بررسی رابطه دیده‌بان شهری و توسعه پایدار پرداخت: «پاسبانی از کیفیت انسانی شهر تهران و نگهداری از ارزش‌های محیطی و کالبدی آن شتابناک‌ترین مساله شهری تهران است، زیرا این ارزش‌های انسانی و محیطی شالوده‌های «توسعه پایدار» کلانشهر تهران محسوب می‌شوند. وضعیت نامطلوب توسعه شهر تهران درحال‌حاضر، حاصل تعامل سه عامل بسیار نیرومند: یعنی رشد جمعیت، رشد سرمایه‌گذاری و مصرف منابع طبیعی در شهر و حوزه پیراشهری تهران است. پیامد‌های این سه مسأله به‌صورت تراکم بی‌اندازه ساختمانی و تراکم ترافیک شهری و پیراشهری، به هم خوردن برابری تعادل فضایی / کالبدی شهر – منطقه تهران جلوه‌گر شده است. افزایش قیمت زمین و ساختمان نماگر مهمی از تراکم‌های بی‌رویه است. یکی از نتایج افزایش قیمت زمین و ساختمان در شهر تهران جابه‌جایی جمعیت طبقه متوسط از درون به پیرامون شهر تهران است. این پویش‌ها مانند دومینو، زنجیروار به یکدیگر وابسته‌اند. شدت مسأله، شهرداری را مجبور به تصمیم‌گیری موردی و موضعی ویژه‌ای می‌کند که آن نیز بر شدت ناگواری مقوله‌ها می‌افزاید. راه‌حل این پویش‌ها امروز در نظام برنامه‌ریزی و مدیریت یکپارچه جست‌وجو می‌شود. در تجربه جهانی، برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی، ابزارها و شیوه‌هایی هستند که توانسته‌اند پویش‌های شهری را کنترل کرده و توسعه پایدار شهری را تضمین کنند. برنامه‌ریزی و مدیریت یکپارچه قادر است با اتخاذ سیاست‌های کاربردی، از گسترش مساله‌ها پیشگیری و از پیامد‌های آنها جلوگیری کند. امروز برنامه‌ریزی و مدیریت به دو مفهوم عملیاتی زیر تعبیر یا ترجمه می‌شود: فرآیند تصمیم‌سازی (برنامه‌ریزی) و فرآیند تصمیم‌گیری (یعنی مدیریت)، بدین معنا که کار برنامه‌ریزان عبارت است از تدوین تصمیم‌های عقلانی و کارا و ارائه گزینه‌های عملی برای مدیران شهری و کار مدیران شهری نیز عبارت است از: انتخاب گزینه‌های عقلانی برای عمل. بدین ترتیب برنامه‌ریزی و مدیریت نه‌تنها از همدیگر جدا نیستند، بلکه لازم و ملزوم یکدیگرند، زیرا مدام یکی، دیگری را تغذیه کرده و به‌صورت چرخه‌ای اطلاعات و تصمیم‌ها را به یکدیگر منتقل می‌سازند.در این شرایط مدیریت کلانشهری تهران بیش از هر زمان دیگری نیازمند مشارکت عمومی است و همگام با آن، مشارکت فنی و تخصصی، نهاد‌های حرفه‌ای را درخواست می‌کند. جامعه حرفه‌ای شهرسازی کشور با درک این واقعیت و به منظور همیاری و همفکری با مدیریت کلانشهر تهران، اقدام به تشکیل «گروه دیده‌بان تهران» کرد تا در چارچوب اصول و آیین‌نامه خود به با شهروندان و شهرداران و نهادهای مردمی، یعنی شورای اسلامی شهر و شورایاری‌ها، همکاری کرده، همراه با شناسایی و بررسی مقوله‌های پایه‌ای، راهکارهای عمومی مورد نیاز را ارائه کند تا بتواند در زمان ضروری هشدارهای آگاهی‌دهنده‌ای را اعلام کند.»
هدف‌های اصلی گروه دیده‌بان تهران شامل چهار موضوع اساسی است: اول، توجه به معنی نگاه کردن آگاهانه به شیوه اجرای طرح راهبردی تهران با «توجه» به زمینه‌ها و مشکل‌های اجرایی مدیریت شهر تهران به‌ویژه حریم پایتخت. دوم، توجه به بنیاد‌های «توسعه پایدار» شهر/ منطقه تهران از دیدگاه حفاظت ارزش‌های معماری و شهرسازی و نگاهبانی از میراث‌های محیط طبیعی که آن را گوهر و شخصیت شهر تهران می‌شناساند. سوم، توجه به سلامت و رفاه شهروندان تهرانی برای فراهم آوردن محیطی امن و آرام و تسهیلات و خدمات همگانی برای تمام جامعه‌های درون‌شهری و پیراشهری و چهارم، توجه به خطرهای ناشی از عامل‌های آلوده‌کننده محیط مانند: ترافیک، ساخت و ساز بی رویه و برداشت بی‌ملاحظه از منابع. گروه دیده‌بان تهران در 21 اردیبهشت 1387 از همیاری سه نهاد حرفه‌ای شهرسازی کشور (جامعه مهندسان شهرساز ایران، انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز و جامعه مهندسان مشاور ایران) به وجود آمد. گروه دیده‌بان تهران برای دست یافتن به هدف‌ها و انجام ماموریت اجتماعی خود، از یک «هسته مرکزی» متشکل از نمایندگان سه نهاد شهرسازی یادشده در بالا تشکیل شده است.
سخنران بعدی «رشاد بوخاش» مدیر بخش میراث فرهنگی شهرداری دوبی بود که توجه به تاریخ را لازمه مهم توسعه پایدار دانست و به معرفی اقدامات انجام شده در زمینه حفظ و احیای آثار و بافت‌های تاریخی دوبی پرداخت و از جمله به حفاظت و احیای محله بستکیه اشاره کرد که توسط ایرانیان مهاجر بنیاد نهاده شد و اکنون به‌صورت یک بافت حفاظت شده فرهنگی درآمده است که مورد بازدید گردشگران از سراسر دنیا است و به تحکیم گردشگری پایدار کمک می‌کند. دیگر سخنران، خانم دکتر «سامیاراب» دانشیار دانشگاه شارجه بود که به بررسی ویژگی‌های میراث تاریخی در بافت قدیم شارجه با تکیه بر ویژگی‌های معماری و شهرسازی خلیج فارس پرداخت و قطع ارتباط شارجه با آب را مهم‌ترین نقطه ضعف در مسیر پایداری توسعه آن دانست.
دکتر علی نوذرپور اولین سخنران روز دوم سمینار بود که چالش‌های کلان توسعه پایدار شهری در کشورهای در حال توسعه و ایران و راه‌های برون‌رفت از آن را مورد بررسی قرار داد. وی واگذاری وظایف و تصدی‌های دستگاه‌های دولتی به شهرداری‌ها که می‌تواند واگذاری وظایف مربوط به زمین شهری را شامل شود، لازمه دستیابی به ساختار مناسب و مدیریت هماهنگ و یکپارچه شهری در محدوده و حریم شهرها با رویکرد تحقق توسعه پایدار شهرها دانست. مهندس داریوش زندی معمار و طراح شهری، سخنران بعدی بودکه تجربیات خود را در زمینه طراحی پایدار شهری به بحث گذاشت و به‌ویژه بر الهام‌گیری از سنت‌های شهرسازی گذشته در تلفیق با فن‌آوری روز تاکید کرد.
پس از وی دکتر امان اَسی به بررسی رابطه وقف اسلامی، میراث فرهنگی و پایداری با تکیه بر تجربه فلسطین پرداخت و وقف را یک ابزار حقوقی – مدیریتی کارآمد برای بازیابی منابع با ارزش معماری دانست.در سخنرانی بعدی دکتر نوید سعیدی رضوانی مدیر واحد آموزش جامعه مهندسان شهرساز ایران و مهندس علیرضا پوررستم مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد هشتگرد در زمینه «شاخص‌های توسعه پایدارشهری و ارتباط آن با برنامه‌ریزی و مدیریت شهری» به بحث پرداختند.
تجارب شهرسازی پایدار عنوان سخنرانی دکتر امید صابری از مهندسان مشاور گروه WSP بود که به بررسی تجارب مختلف از جمله شهر جدید در حال ساخت مصدر در ابوظبی پرداخت، این شهر جدید چشم‌اندازی بلند در زمینه توسعه پایدار دارد چرا که قرار است شهری پیاده‌مدار، بدون خودرو و بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای همچون کربن باشد. انرژی کل شهر از طریق منابع پاک چون باد و خورشید تامین می‌شود. این سخنران همچنان بر نقش مشارکت و درگیری فعال مردم در آمایش محیط شهری تکیه کرده و نمونه‌هایی از تأثیر مثبت مشارکت در پایداری و سرزندگی شهرهای جدید آلمان را نشان داد.در آخرین سخنرانی نیز مصطفی فنایی و مهندس مجید سمسار از مدیران مهندسین مشاورالتوارث به ایراد سخن پرداختند و مهم‌ترین وظیفه مدیران شهری را برای تحقق پایداری حمل‌ونقل، برقراری ارتباط بین کاربری زمین و «برنامه‌ریزی حمل‌ونقل» دانستند. از نظر ایشان تلفیق روش‌های آزموده شده مدیریت حمل‌ونقل و آموزه‌های جدید پایداری می‌تواند مشکلات حمل‌ونقل درون‌شهری را کاهش دهد.در خلال و پایان سخنرانی‌ها میزگردهایی نیز برگزار شد و حاضران که متخصصان و مدیران ارشد حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی شهری بودند به تبادل نظر می‌پرداختند و نظرات تکمیلی خود را ابراز می‌کردند. در پایان همایش نیز بیانیه‌ای حاصل از مباحث ارائه شده تدوین و در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت. در این بیانیه بر نقش مؤثر شهرداری‌ها در زمینه ایجاد بستر مشارکت، توسعه برنامه‌های زیست‌محیطی، کاهش فقر شهری و حفاظت فعال از میراث فرهنگی و تاریخی تاکید شد.

مطالب مرتبط:

نظرات
ارسال نظر

Angelita
- ۱۳۹۶/۰۶/۱۵ - ۱۷:۵۴:۱۳
I do accept as true with all of the concepts you have offered in your post.
They're really convincing and can certainly work. Nonetheless, the posts are too short for newbies.
May you please extend them a bit from subsequent time? Thanks
for the post.

دستور عمل بیست ویک

نظرات

ارسال نظر

Angelita